Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri
Bu dersimizde Türkiye Nüfusu’ nun Özelliklerini inceleyeceğiz. Ülkelerin nüfus özelliklerinin bilinmesi ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile ilgili detaylı ve önemli bilgiler vererek ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile ilgili tespitler yapmamıza olanak tanır. Ayrıca kalkınma planları oluşturabilmek ve ülkelerin gelişmişlik düzeylerini arttırmak için nüfusun özelliklerinin bilinmesi gereklidir.
Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri konusu ile ilgili ders anlatım videosuna aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Nüfusun başlıca özellikleri şunlardır;
- Nüfusun eğitim durumu
- Nüfusun yaş gruplarına göre dağılışı
- Nüfusun cinsiyet dağılımı
- Çalışan nüfusun (aktif nüfus) ekonomik faaliyet kollarına dağılımı
- Nüfusun kırsal ve kentsel dağılışı
Türkiye Nüfusunun Cinsiyete Göre Dağılımı
01 Şubat 2019 tarihinde yayınlanan TÜİK verilerine göre;
- Türkiye’deki erkek nüfus 41.139.980 kişi
- Türkiye’deki kadın nüfusu 40.863.902 kişi
- Toplam nüfusun %50.2 ‘si erkeklerden oluşurken, %49.8’ i kadınlardan oluşuyor.
- Tüik verilerine göre 0-64 yaş grubunda erkek ve kadın sayısı arasında çok önemli bir fark bulunmazken, 65 yaş üzerindeki kadınların sayısında belirgin bir artış söz konusudur. Bu durum Türkiye’de kadınların ortalama yaş sürelerinin daha fazla olduğunun bir göstergesidir.
Yukarıdaki bilgilerden bağımsız olarak bir yerdeki kadın ve erkek nüfusunun farklılık göstermesi halinde aşağıdaki çıkarımlarda bulunulabilir;
- Kadın nüfusunun belirgin bir şekilde fazla olduğu yerlerde iş imkanlarının kısıtlı olduğu, çalışma çağına gelen erkeklerin iş bulmak için gelişmiş bölgelere göç ettikleri söylenebilir.
- Erkek nüfusunun kadın nüfusundan belirgin bir şekilde fazla olduğu yerlerde ise iş imkanlarının fazla olduğu ve erkek göçü aldığı söylenebilir.
Türkiye Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
2019 TÜİK nüfus istatistiklerine göre;
- Türkiye’ de çocuk nüfus yani 0-14 yaş arasındaki nüfus, toplam nüfusun % 23,4 ‘ünü oluşturmaktadır.
- Çalışma çağı diye adlandırdığımız 15-64 yaş arasındaki nüfus ise toplam nüfusun %67,8 ‘ini oluşturmaktadır.
- Yaşlı nüfus olarak tanımladığımız 65 yaş ve üzerindeki nüfus ise toplam nüfusun %8,8 ‘ini oluşturmaktadır.
2019 TÜİK istatistiklerine göre Türkiye’nin Ortanca (Medyan) Yaşı;
Türkiye’de 2017 yılında 31,7 olan ortanca yaş, geçen yıl 32’ye çıktı. Ortanca yaş erkeklerde 31,4 iken kadınlarda 32,7 olarak belirlendi.
Ortanca yaşın en yüksek görüldüğü iller sırasıyla 40,3 ile Sinop, 39,9 ile Balıkesir ve 39,6 ile Giresun, en düşük olduğu iller sırasıyla 19,8 ile Şanlı Urfa, 20,7 ile Şırnak, 21,4 ile Ağrı olarak kaydedildi.
Türkiye’de ortanca yaşın yükselmesi genç nüfusunun azaldığı yaşlı nüfusun arttığının bir göstergesidir. Bu durum aynı zamanda gelişmişlik göstergesidir.
Türkiye’nin Nüfusunun Kır ve Kent Dağılımı
Türkiye’deki nüfusun kırsal ve kentsel dağılışını incelemeden önce Kırsal Nüfus Nedir, Kentsel Nüfus Nedir sorularının yanıtlarını vermemiz gerekiyor.
Nüfus ve Yerleşme kavramlarında kırsal yerleşme ve kentsel yerleşme tanımları bir çok farklı kritere göre yapılmaktadır. Ancak bu iki kavramı birbirinden ayıran en yaygın kriterler şunlardır;
- Yerleşmelerde yapılan ekonomik etkinlikler : Bu kritere göre yerleşmede yaşayan nüfusun yarıdan fazlası tarımsal üretimden kazanç sağlıyorsa o yerleşme kırsal, yarıdan fazladır tarım dışı sektörlerden kazanç sağlıyorsa (sanayi, ticaret vb..) kentsel yerleşme olarak adlandırılır.
- Yerleşmelerin nüfusları : Yerleşmeleri sınıflandırırken kullanılan ölçütlerden biriside yerleşmede yaşayan insan sayısıdır. Ancak bu ölçüt ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Türkiye’de kırsal yerleşme kavramı nüfusu 10 binin altında olan yerler için kullanılırken buralarda yaşayan nüfusa kırsal nüfus denilmektedir. Nüfusu 10 binin üzerinde olan yerleşmeler ise kentsel yerleşmelerdir ve yine buralarda yaşayan nüfusa kentsel nüfus denilmektedir.
Türkiye’de Kırsal ve Kentsel Nüfusun Tarihsel Değişimi
- Türkiye’de 1927 yılında % 22 olan kentsel nüfus, 2017 yılında %92,5 ‘lara kadar yükselmiştir.
- Türkiye’de 1927 ‘den sonra 1980 sayımlarına kadar kırsal nüfus oranı kentsel nüfus oranından fazlaydı.
- 1950 yılından sonra tarımda makine kullanımının yaygınlaşması ile birlikte kırsal nüfus oranı azalmaya başlamıştır.
- 1985 yılından sonra ise sanayileşmeden ve tarımda makine kullanımının yaygınlaşmasından dolayı köyden kente göçlerle kentsel nüfus oranı kırsal nüfus oranını geçmiştir.
- 2012 yılında kent nüfus oranı %77,3 iken 2013 yılında bir anda %90’a çıkmıştır. Bu durumun nedeni;
- Büyükşehir belediyecilik kanununda yapılan değişiklik ve düzenlemeler ile 16 büyükşehir belediyesine 14 yeni büyükşehir belediyesi katılmış ve toplam 30 ilin köy statüsünde olan kırsal yerleşme merkeze bağlanmasıdır.
- Büyükşehir belediyesi olan merkezlerde köyler mahalle statüsüne getirildiği için kentsel nüfus oranı %100 ‘dür
Türkiye’nin Nüfusun Eğitim Durumu
- Okuryazarlık oranı Cumhuriyet tarihi boyunca sürekli artmış ve günümüzde %93,6 ‘ya kadar yükselmiştir.
- Türkiye’de erkeklerden okuryazarlık kadınlardan daha yüksektir.
- Okuryazarlık oranı en yüksek olan bölgelerimiz ” Marmara ve Ege bölgeleridir.”
- Okuryazarlık oranı en düşük olan bölgelerimiz “Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleridir.”
Türkiye’de Çalışan Nüfusun Sektörel Dağılışı
Bir ülkeden hizmet ve sanayi sektörlerinde çalışan nüfusun fazla olması gelişmişlik göstergesidir. Tarım sektöründe çalışanların fazla olması ise gelişmemişlik göstergesidir.