Yeraltı Suları ve Kaynaklar
Bu dersimizde Türkiye’de görülen yer altı suları ve kaynak sularının oluşum şekilleri ve görüldüğü yerleri detaylı bir şekilde işleyeceğiz.
Yağışlar ve yer üzerindeki suların geçirimli tabakalardan yer altına inerek geçirimsiz tabakaların eğimi doğrultusunda birleşen sulara denir. İçinde yer altı suyu bulunduran tabakaya AKİFER denir. Suların yeraltına sızma miktarı;
- Arazinin eğimine
- Kayaçların gözeneklilik derecesine bağlıdır.
Bol yağış alan, geçirimli arazilere sahip, eğimi az yerler yer altı suyu bakımından zengindir.
Karstik Kaynak (Voklüz)
Su ile kolay çözülebilen kireçtaşı(kalker), jips, alçıtaşı gibi kayaçların görüldüğü arazilerde yer altında oluşan kaynaklardır. Karstik kaynaklara en fazla karstik arazinin en çok görüldüğü Akdeniz bölgesinde rastlanır.
- Genellikle çok su çıkaran karstik kaynaklardır. Bazıları büyük bir akarsu oluşturacak kadar bol su çıkarabilir.
- Suları soğuktur.
- Bol miktarda kireç içerirler.
- Genellikle içme suyu olarak kullanılmazlar (İstisnalar vardır.)
- Debileri mevsimsel olarak değişir.
- Türkiye’de en çok Akdeniz bölgesinde bu tarz karstik kaynaklara rastlanır.
Vadi (Yamaç) Kaynağı
- Vadi yamaçlarından akışa geçen kaynaklardır.
- Türkiye’de dağlık yerlerde yaygındır.
- Suları soğuktur ve akımları yıl içerisinde değişir.
- Kurak mevsimlerde akarsuların kurumasını önlerler.
Artezyen Kaynağı
- Yüzey sularının Geçirimsiz tabakalar arasında bulunan geçirimli tabakada birikmesi ve Sondaj atılarak insan tarafından bu suyun yüzeye çıkarılması ile oluşan kaynaklara artezyen kaynak denir.
- Suları tarımda sulama da ve içme suyu olarak kullanılır.
- Artezyen kaynakların suları soğuktur.
Fay Kaynağı
- Yerin derinliklerinde bulunan yer altı kaynaklarının fay kırıklarından yüzeye çıkması ile oluşur.
- Kırıklı yapının olduğu yerlerde sık rastlanır. Ör; Türkiye’de Ege
- Türkiye’de fay kaynaklarına sık rastlanır.
- Fay kaynaklarından elde edilen enerjiye Jeotermal enerji denir.
- Suları ılık ya da sıcaktır.
- Kaplıca ya da Ilıca olarak da adlandırılır.
- İçlerinde bol miktarda eriyik mineral bulunur.
Gayzer Kaynağı
- Volkanizmanın etkili olduğu alanlarda yer altında sıcaklığın fazla olmasından dolayı, yer altı suları kaynar ve basınçlı bir şekilde sıcak su ya da buhar olarak belirli aralıklarla fışkırır. Bu şekilde oluşan kaynaklara gayzer ismi verilir.
- Özellikle aktif volkanların görüldüğü yerlerde sık rastanır. Ör; Yeni Zellanda , İzlanda, İtalya vb..
Gayzer kaynağının patlama anını buradan izleyebilirsiniz.
Derinlerden Gelen Kaynak Sularının Özellikleri
- Suları ılık veya sıcak olur.
- Akımı (Debisi) fazla değişiklik göstermez.
- İçlerinde bol miktarda eriyik mineral bulunur.
