Bu dersimizde Türkiye’de görülen kıyı tipleri ve bu kıyı tiplerinin oluşumları  ve özellikleri konusunu inceleyeceğiz.

Türkiye’de Görülen Kıyı Tipleri

Türkiye’de Boyuna Kıyı Tipi

Dağların kıyıya paralel olduğu kıyılardır. Akdeniz ve Karadeniz kıyıları örnektir.

Boyuna kıyıların özellikleri;

• Kıyılar yüksektir. Bu yüzden derinlik fazla (kıta sahanlığı dar), dalga aşındırması etkin, falez oluşumu yaygındır.
• Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşım zor, yol yapım maliyetleri yüksek ulaşım ancak doğal geçitler ve tüneller ile sağlanabilir.
• Denizel iklim iç kısımlara kadar sokulamaz.
• Kıyılar sade bir yapıya sahiptir. Girinti çıkıntı azdır. Kıyıda koy, körfez, ada, yarımada gibi yer şekillerine az rastlanır.

Türkiye’de Enine Kıyı Tipi

Enine kıyının görüldüğü yerlerin özellikleri;

• Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolay, yol yapım maliyetleri düşük olur.
• Kıyı çok girintili çıkıntılı bir yapıya sahiptir.
• Kıyıda koy, körfez, ada, yarımada gibi yer şekilleri fazladır.
• Kıyı derinliği az (kıta sahanlığı geniş) delta oluşumu kolay, falez oluşumu zordur.
• Türkiye’de Ege kıyıları enine kıyı tipine örnektir.
• Denizel iklim iç kesimlere kadar sokulabilir.

Türkiye’de Limanlı Kıyı Tipleri

Koy ya da körfezlerin giriş kısımlarının kıyı oklarıyla büyük kısmının kapanmasıyla ya da geniş tabanlı vadilerin deniz sularıyla dolması sonucunda oluşmuştur. Koy yada körfezin ön tarafı kıyı oklarınca kapanırsa kıyı okları doğal dalgakıranlar haline gelir böylelikle bu koy yada körfezler doğal liman haline gelirler.

Türkiye’de Limanlı Kıyı tipine en güzel örnekleri;Kuzey Ege kıyıların, Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece kıyılarıdır.

Türkiye’de Dalmaçya Kıyı Tipi

Denize paralel uzanan dağlar arasındaki vadilerin denizin yükselmesi sonucunda sular altında kalmasıyla oluşur. Böylece dağlar ve tepeler kıyıya paralel uzanan ada görünümü alırlar.

Türkiye’de Akdeniz’ de Antalya, Kaş, Kale, Fethiye kıyıları Dalmaçya Tiği kıyılara örnektir.

Türkiye’de RİA Tipi Kıyılar

Eski akarsu yataklarının veya vadilerinin denizin ilerlemesi sonucunda sular altında kalması sonucunda oluşurlar. İstanbul Boğazı, Çanakkale boğazı ve İstanbul’da bulunan Haliç kıyıları bu şekilde oluşmuştur ve Ria tipi kıyılara örnek gösterilebilir.

Türkiye’de Kalanklı Kıyı Tipi

Karstik vadilerin deniz seviyesine kadar uzandığı yerlerde oluşur. Mersin – Silifke arası en belirgin örnektir.

Türkiye’de Görülmeyen Kıyı Tipleri

Türkiye’de görülmeyen kıyı tipleri ve bu kıyı tiplerinin neden Türkiye’de görülmediğini bilmenizde çok büyük yarar var. Çünkü daha önceki yıllarda ÖSYM’ Türkiye’de Görülmeyen Kıyı Tiplerini ve bu kıyı tiplerinin neden Türkiye’de görülmediği konusunu sınava giren adaylara yöneltmişti.

Watt Kıyı Tipi

Gel-git olayının etkili olduğu yerlerde görülür. Gel-git’ in en etkili olduğu yerler okyanus kıyılarıdır.

Haliç Tipi Kıyı

Yükseltisi az ve akarsularla hafifçe yarılmış bir platonun veya tepelik bir alanda bulunan vadilerin aşağı kesimlerinin gelgit olayları sonucunda sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir.

Fiyort Tipi Kıyı

Eski buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipine denir. Fiyort tipi kıyıların bulunduğu bölgelerde çok sayıda koy, körfez ve yarımada bulunur. İskandinav yarımadasında fiyortlar yaygındır

Skayer Tipi Kıyı

Buzulların oluşturduğu hörgüç kayalar ve morenlerin sular altında kalmasıyla meydana gelen kıyı tipleridir.

Türkiye’de Görülen Kıyı Tipleri Haritası